Aktualności

Anna Kolet-Iciek, miastopociech.pl: Napisał pan, że praca w szkole była jednocześnie najlepszą i najgorszą przygodą w pana życiu. To może zacznijmy od tego, co w tej przygodzie było najlepsze.

Marcin Świątkowski: Bycie nauczycielem jest cudowne. Uwielbiam to robić i jestem w tym doskonały. Nic w życiu nie dało mi takiej satysfakcji.

Ale…

Szkoła jest wyczerpująca dla nauczyciela, przynajmniej takiego, który chce coś w niej zrobić. Wyczerpująca psychicznie, fizycznie i etycznie. Prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia nie tylko fizycznego, ale też psychicznego.

To się chyba nazywa wypalenie zawodowe. Nie za szybko pana dopadło? Pracował pan w tym zawodzie raptem cztery lata.

Wypalenie zawodowe to się odczuwa już po miesiącu pracy w szkole. Proszę zaliczyć kiedyś 5-godzinne zastępstwo na świetlicy w podstawówce, to się pani przekona. A przecież są ludzie, którzy tam pracują na co dzień. To kwestia odgórnie narzuconych warunków pracy, a nie tej czy innej szkoły.

Może po prostu nie wszyscy nadają się do tego zawodu?

Sugeruje pani, że ja się do tego nie nadaję? To proszę zapytać moich uczniów. Chociaż do pracy w szkole podstawowej faktycznie się nie nadawałem.

Jedna z pana uczennic z liceum napisała w komentarzu pod postem w imieniu całej klasy: “wszyscy jesteśmy wzruszeni i chcieliśmy Panu podziękować. Nie tylko za te kilka miesięcy na początku roku (lekcje z Panem były przyjemnością!), ale także za napisanie tego posta i zwrócenie uwagi na rzeczy, których czasem nawet nie zauważaliśmy. Dziękujemy za wszystko co robił Pan dla uczniów i za podjęcie próby walki z systemem. Naprawdę to doceniamy. Całą 31- osobową klasą życzymy Panu powodzenia, cokolwiek postanowi Pan teraz robić i jeszcze raz dziękujemy za wszystko. Ta szkoła będzie o Panu pamiętać”. Nauczyciele rzadko słyszą tak miłe słowa z ust swoich uczniów, a mimo to pan ucieka. Dlaczego?

Bo w momencie, kiedy dostaje się 2200 zł na konto za mordowanie dzieciaków jakimiś głupotami, a większość programów nauczania to głupoty, to jest to naprawdę kiepski dowcip.

A więc chodzi o pieniądze?

Nie tylko. W swoim wpisie wypunktowałem większość powodów, dla których odchodzę, ale pieniądze są oczywiście ważne jako istotny element tej szkolnej przemocy ekonomicznej, o której też napisałem.

Pisze Pan, że polska szkoła jest przemocowa niemal na każdej płaszczyźnie, a także o tym, że nauczyciele to w gruncie rzeczy mafia, którą do tworzenia układów przemocowych zmusza fakt, że sami są nieustannie poddawani przemocy ekonomicznej. Przyznał Pan też, że sam należał do tego “układu” i stosował wszystkie rodzaje szkolnej przemocy. Trudno jest walczyć z tym “mafijnym układem”?

Ta „mafijna” organizacja dydaktyków, o której napisałem, to jest reakcja obronna, zupełnie naturalna. Jeżeli jakaś grupa społeczna jest nieustannie tłamszona i wykorzystywana, to z oczywistych powodów buduje niezdrowe więzi wewnętrzne polegające na solidarności i lojalności za wszelką cenę, które szumnie nazywa się „koleżeństwem”, a które są po prostu kryciem sobie nawzajem pleców. W tej chwili nie ma z tego układu drogi wyjścia. Istnieją oczywiście szkoły, które próbują obchodzić te problemy systemowe, ale to są najczęściej prywatne placówki, których ja osobiście nie uznaję, ponieważ uważam płatną edukację za wykluczającą, bo nie każdego na nią stać. Zresztą nawet te szkoły sobie z tym nie do końca radzą, bo na chwilę obecną prawo oświatowe jest tak skonstruowane, że niektórych rzeczy nie da się ominąć. Ten system ma bardzo długie korzenie, pochodzi z XIX-wiecznego pruskiego modelu Herbarta i od tego czasu nie był praktycznie reformowany. To oczywiście nie jest cecha tylko polskiej szkoły, to samo dzieje się w obrębie całej cywilizacji zachodniej, tyle tylko, że na zachodzie coraz częściej poddaje się to jakiejś refleksji, próbuje się skręcać w inną stronę, a u nas jest coraz gorzej i coraz bardziej wracamy do modelu pruskiego.

Istnieje przecież cały ruch Budzących się szkół, który oddolnie próbuje wprowadzać inny model nauczania. Nauczyciele zaangażowani w ten proces rezygnują na przykład z oceniania uczniów w skali 1-6, który nazywa pan przemocowym.

W ramach istniejącego systemu, to w dalszym ciągu jest walka z wiatrakami, nie wspominając już o tym, że to nadal nie zmienia koszmarnych warunków pracy i płacy. One nie wynikają z warunków pracy w tej czy innej szkole, to nie jest przecież tak, że w jednym liceum płacą dobrze, a w drugim źle. We wszystkich płacą źle. Problem, jak już podkreślałem, jest systemowy.

Wiele osób - w tym ja - miało nadzieję, że czas pandemii pomoże szkołom odejść nieco od tego pruskiego modelu, bo konieczność przejścia na zdalne nauczanie pokazała, że można inaczej organizować proces nauczania.

Nic takiego się nie stało. Wszystko szybko wróciło na swoje stare tory. Pandemia pokazała, że tkwimy po uszy w tym systemie. Lwia część nauczania online wyglądała w ten sposób, że nauczyciele w skali jeden do jednego przenosili metody pracy z sali lekcyjnej na teamsy czy zoomy. I nic dziwnego, bo przecież wymagania pozostały te same. Osłabł tylko system nadzoru. Jakoś to tam działało, ale pokazało, że wyjście z systemu na chwilę obecną jest w zasadzie niewykonalne bez gruntownej reformy. I to nie jest kwestia zmiany nawyków nauczycieli czy uczniów, ale zaorania tego wszystkiego i przemyślenia od podstaw całej edukacji.

Jak na pana wpis zareagowali nauczyciele?

Większość mi gratulowała. Mówili, że gdyby byli w moim wieku, to zrobiliby dokładnie to samo. Jedyną osobą, która namawiała mnie do zmiany decyzji był mój przyjaciel w tym samym wieku, który zdecydował się zostać i chyba było mu po prostu smutno.

Nauczyciele narzekają na zbyt niskie zarobki, czy złe warunki pracy, a mimo to niemal 700 tys. ludzi nadal tkwi w tym systemie. Dlaczego?

Dla wielu nauczycieli jest już po prostu za późno, żeby się przekwalifikować, a pewnie większość by to chętnie zrobiła. Poza tym ta praca uzależnia psychicznie, a dobry nauczyciel najzwyczajniej w świecie przywiązuje się do swoich uczniów i otacza ich opieką, czując się za nich odpowiedzialny. Ta praca jest też szalenie satysfakcjonująca, nieporównywalnie z żadną inną. Ja sam szarpałem się z decyzją o odejściu przez kilka miesięcy.

Co ostatecznie zdecydowało, że złożył pan wypowiedzenie?

Występy ministra Czarnka, które udowodniły mi, że absolutnie w żadnym wypadku przez najbliższe trzy lata do wyborów nikt nie zamierza z tym systemem nic zrobić, a ja za te trzy lata będę już na tyle stary, że będzie mi się dużo trudniej przekwalifikować. Z każdym rokiem byłoby gorzej.

Który "występ" ministra Czarnka przelał czarę goryczy?

Przede wszystkim zapowiedzi zwiększenia pensum przy zachowaniu takich samych zarobków. To jest absolutna kpina. Mając 18 godzin etatu, momentami ledwo wyrabiałem z robotą i nie zawsze byłem w stanie poświęcić tyle czasu uczniom indywidualnie, ile bym chciał, a co dopiero gdyby mi dowalili dodatkowe dwie godziny!

Minister Czarnek zapowiada też zmiany programowe. W szkołach ma być więcej żołnierzy wyklętych, patriotyzmu i Jana Pawła II.

Ideologię wpychaną na chama do programów nauczania zawsze można w ten czy inny sposób obejść. Nauczyciele robią to przecież od trzydziestu lat.

Jak?

Podam przykład z własnego podwórka. Kilka lat temu do podstawy programowej włączono wiersze prawicowego grafomana Wojciecha Wencla. Zamiast lamentować, postanowiłem, że będę robił te wiersze Wencla przy okazji omawiania trzeciej części Dziadów, ale jako przykład grafomanii. W ten sposób realizowałem punkt podstawy programowej, mówiący o tym, że uczeń ma odróżniać kulturę niską od wysokiej, dzieciaki nauczyły się odróżnić dobry wiersz od złego, a Wencel - tak jak chciało ministerstwo - został omówiony.

Co pan będzie teraz robił?

Nie mam bladego pojęcia. Nie sądzę, żeby jakaś praca była równie satysfakcjonująca, ale jednocześnie dosłownie każda będzie lepiej płatna. Może będę naprawiał rowery?

Wróci pan kiedyś do szkoły jako nauczyciel?

Jeśli ktoś ruszy ten system, to wrócę. Ale nie mam wielkich nadziei. W sumie to nie mam żadnych. Mniemanie, że ludzie u władzy będą podważać system gruntujący tę władzę jest naiwne.

Czego będzie panu najbardziej brakować?

Uczniów.