Aktualności

Czy dziś dzieci częściej cierpią na alergie niż dawniej?

Na przestrzeni kilkudziesięciu lat zanotowano znaczący wzrost liczby małych pacjentów, u których zdiagnozowano alergię, ale nie jest to tendencja lawinowa.

Do alergologów ustawiają się kolejki. Czy to znaczy, że wzrosła też świadomość rodziców chcących przebadać dziecko nawet, gdy nie ma niepokojących sygnałów?

Niewątpliwie rodzice dziś mają większą wiedzę na temat schorzeń alergicznych oraz łatwiejszy dostęp do specjalistów. Często więc zgłaszają się do poradni, by mieć pewność, że dziecko jest zdrowe. Do przodu poszła też diagnostyka; alergia może być już rozpoznana we wczesnym okresie życia dziecka i odpowiednio leczona. Dawniej choroby alergiczne diagnozowano w późniejszych stadiach, przez co stawały się trudniejsze do wyleczenia np. atopowe zapalenie skóry, astma i inne schorzenia dróg oddechowych na tle alergicznym czy alergie układu pokarmowego.

Czy za alergie odpowiedzialne są geny, czy też środowisko, w którym żyjemy?

Z jednej strony wiadomo, że alergia jest chorobą dziedziczną i jeżeli rodzice mają na przykład atopowe zapalenie skóry to dziecko będzie przejawiało w 80-procentach skłonność do atopii. Z drugiej strony wiele zależy od liczby alergenów w danym środowisku, a także od układu immunologicznego dziecka i pory roku, w której przychodzi na świat. Jeśli ten moment następuje w okresie pylenia, to noworodek może być narażony na wystąpienie alergii pyłkowej. Zdarza się też, że alergia pojawi się u dziecka, które nie ma obciążenia rodzinnego, ale przebywa w zanieczyszczonym środowisku, gdzie jest dużo agresywnych alergenów. Tym, którzy chorują na pyłkowicę i mieszkają w wielkich miastach doskwiera ona bardziej niż mieszkańcom wsi, gdzie pyłków jest więcej. Na taki stan rzeczy wpływ mają zanieczyszczenia powietrza, np. spaliny samochodowe, które uszkadzają strukturę pyłków i przez to stają się one bardziej agresywne.

Alergie dzieli się na wziewne, pokarmowe i kontaktowe. Jakie najczęściej występują u dzieci?

U małego dziecka pierwsze objawy alergii występują najczęściej ze strony układu pokarmowego i skóry natomiast później, kiedy dziecko rośnie i ma większy kontakt z alergenami wziewnymi to alergia zaczyna ewoluować w kierunku astmy oskrzelowej i nieżytu nosa. To zjawisko nazwane jest marszem alergicznym. Czasami występują alergie krzyżowe pomiędzy alergenami wziewnymi i pokarmowymi. Kontakt z pewnymi alergenami wziewnymi powoduje powstanie objawów alergicznych na alergeny pokarmowe. Najczęstszą alergią krzyżową jest reakcja pomiędzy pyłkami roślin, a owocami i warzywami. Tak więc jeżeli osoba uczulona jest np. na pyłki brzozy to nie może jeść między innymi warzyw :selera, marchwi, ziemniaków, roślin strączkowych i owoców: jabłek, brzoskwiń, śliwek, wiśni i kiwi, a jeśli na pyłki bylicy to przypraw, selera i marchwi.

Na jakie składniki pokarmowe może mieć alergię niemowlak?

Najczęściej na te same, na które alergię ma jego mama. Dlatego ważne jest, by kobieta karmiąca piersią stosowała profilaktykę hipoalergiczną i nie wprowadzała do swojego jadłospisu pokarmów, na które jest sama uczulona. Gdy mimo rygoru pokarmowego u niemowlęcia pojawiają się biegunki oraz wymioty to trzeba zastanowić się, czy nie mamy do czynienia z alergią na krowie mleko. Jeśli kobieta nie jest osobą alergiczną, to powinna się stosować do ogólnych zasad przyjętych dla kobiet karmiących. Podczas karmienia należy jednak unikać pokarmów alergizujących np. cytrusów, ryb, orzechów, mleka i jajek w dużych ilościach.

Czy podanie jakiegoś pokarmu dziecku może spowodować wstrząs anafilaktyczny?

Zacznijmy od tego, że występują tzw. silne i słabe alergeny. Silnymi alergenami są ryby, jajka, mleko krowie, gluten oraz orzechy i mogą wywoływać natychmiastową reakcję alergiczną tzw. wstrząs anafilaktyczny. Jakiś czas temu głośno było o śmierci dziewczynki, która zjadła czekoladkę, zawierającą śladowe ilości orzechów arachidowych, na które była uczulona, ponieważ na opakowaniu nie było dokładnej informacji o składnikach czekoladki. Wstrząs anafilaktyczny wymaga bowiem natychmiastowego podania adrenaliny i hydrocortisonu. By zapobiec takim sytuacjom producenci żywności powinni rzetelnie informować o składzie środków spożywczych. Dzieci uczulone na orzechy winny być dokładnie przeszkolone, w jakich produktach mogą znajdować się te silne alergeny.

Jak dziś diagnozuje się alergie?

Najważniejszym elementem w rozpoznawaniu choroby alergicznej jest wywiad osobniczy i rodzinny. Na podstawie dominujących objawów chorobowych określa się rodzaj choroby. Aby określić czynnik uczulający konieczne są dodatkowe badania diagnostyczne.
Podstawowym badaniem są testy skórne punktowe(prick). To najstarsza i nadal skuteczna metoda wykrywania alergii na alergeny wziewne. Jeżeli wynik jest dodatni i wskazane jest odczulanie, to wykonujemy tzw. miano przeciwciał specyficznych IgE, czyli badania potwierdzające alergię na konkretny alergen. Natomiast diagnostyka alergii na alergeny pokarmowe jest trudna, gdyż nie wynaleziono dotychczas uniwersalnego, powtarzalnego, wysoce czułego i swoistego testu diagnostycznego.
Reakcje na alergeny pokarmowe obserwujemy w próbie biologicznej, która polega na całkowitym ustąpieniu objawów klinicznych po eliminacji podejrzanego alergenu i nawrocie po ponownym jego wprowadzeniu do diety. Oceniamy je również poprzez prick testy z alergenami pokarmowymi i badania immunologiczne na obecność przeciwciał IgE. Możemy również badać miejscową reakcję skóry po nałożeniu konkretnego alergenu. Potem opisujemy wygląd skóry: sprawdzamy czy pojawił się rumień, bąbel, czy też inna zmiana po 24-, 48- i 72- godzinach. Jeżeli występuje reakcja skórna na dany pokarm to mamy do czynienia z alergią.

Kiedy najlepiej zrobić dziecku testy?

Gdy na jego skórze pojawi się wysypka, czy też wcześniej działając zapobiegawczo?
Takie testy należy wykonać u dziecka, u którego na podstawie objawów chorobowych podejrzewamy chorobę alergiczną, szczególnie, gdy rodzice cierpią na schorzenia atopowe np. astmę oskrzelową. Jeżeli rodzic ma taką chorobę, to już wiemy, że prawdopodobieństwo pojawienia się jej u dziecka jest bardzo duże. Dlatego kobieta z chorobą atopową od momentu, gdy dowie się, że zaszła w ciążę powinna być się pod kontrolą alergologa.

Jak chronić chore dziecko przed alergenami?

Najważniejsza jest eliminacja z otoczenia dziecka alergenów, na które dziecko jest uczulone. Najbardziej częstymi są roztocza kurzu domowego. Dlatego nie należy używać kołder i poduszek z puchu czy z pierza, ponieważ zawierają duża liczbę roztoczy, które żywią się naskórkiem zwierząt i ludzi. Często powinniśmy też zmieniać pościel, a także wietrzyć ją na mrozie. Roztocza bowiem giną w temperaturze powyżej 30 stopni Celsjusza i co najmniej minus 20 stopni. Nie powinno się używać zasłon czy kotar, które wchłaniają kurz, narzut na sofy, kłaść w mieszkaniu dywanów. Należy natomiast stosować odkurzacze z filtrami, które wychwytują wszystkie składniki kurzu: roztocza, pleśnie czy pyłki roślin.

Co się stanie, jeżeli zbagatelizujemy alergie?

Nieleczona alergia może nasilać się i przeistoczyć się w ciężkie choroby alergiczne. Jedną z nich jest astma oskrzelowa, która charakteryzuje się przebiegiem o różnym nasileniu. Może być sporadyczna lub przewlekła, a także o lekkim, umiarkowanym lub ciężkim nasileniu objawów. Rozróżniamy też astmę wewnątrzpochodną i zewnątrzpochodną. Postać zewnątrzpochodną możemy szybciej wykryć poprzez zbadanie przyczyn środowiskowych i uwarunkowań genetycznych oraz wdrożyć proces leczenia. Ocenę jego skuteczności zapewnia systematyczne badanie spirometryczne, w którym sprawdza się parametry drożności i wentylacji płuc. Astmę wewnątrzpochodną trudniej jest rozpoznać, bo jest ona uzależniona od mechanizmów wewnętrznych: hormonalnych czy psychicznych.

Czy łatwo rozpoznać astmę u małego dziecka?

Ta choroba może pojawić się w każdym wieku, ale często rozpoznaje się ją już u przedszkolaków, gdy pojawiają się napady duszności w czasie wysiłku lub w przebiegu częstych zapaleń oskrzeli czy płuc. Diagnozę można postawić po występowaniu charakterystycznych objawów, zebraniu wywiadu lekarskiego i wykonaniu badań w kierunku atopii. W zależności od postaci choroby wdrażamy odpowiednie leczenie. Po 10 roku życia astma oskrzelowa może ustąpić lub przejść w alergiczny nieżyt nosa albo te dwie choroby będą współistnieć. Jeżeli objawy chorobowe są nasilone należy podjąć decyzję o przewlekłym leczeniu farmakologicznym. Jest cała gama medykamentów do stosowania miejscowego dooskrzelowego, doustnego i pozajelitowego w najcięższych przypadkach. Leki wziewne, przeciwzapalne i rozszerzające oskrzela zapobiegają postępowi choroby; chronią oskrzela przed nieodwracalnymi zmianami upośledzającymi ich drożność i zapewniają sprawną wentylację płuc. Z kolei zaniedbanie astmy z reguły doprowadza do dużego inwalidztwa i niewydolności oddechowej, a nawet do śmierci, jeżeli choroba przebiega gwałtownie. Od wielu jednak lat już tak gwałtownych i ciężkich ataków astmy nie widziałam. Zawdzięczamy to poznaniu immunologicznych mechanizmów choroby, lepszej diagnostyce, świadomości rodziców oraz temu, że mamy przeciwzapalne leki nowej generacji działające miejscowo, bez działań ubocznych. Obserwuje się więc bardzo duży postęp w leczeniu tej choroby.